Tiên hành kỳ ngôn - Bổn Phận Trí Thức.

 

Nhận đưọc bài viết “Thân phận trí thức trong xã hội cộng sản (Đọc “Tuỳ Tưởng Lục” của Ba Kim)” của nhà văn Vũ Thư Hiên đã gần cả tháng. Đọc xong, gửi về cho anh em bạn bè trong nước rồi, mà lòng vẫn cứ không yên! Bận bịu sắp xếp những thứ lỉnh kỉnh để đi xa. Máy móc, giấy bút đã xếp xó. Định không viết gì nữa! Nhưng lòng tự hỏi lòng, có phải vì mình cảm xúc vài ba câu chuyện kể “qua tai” về thân phận mấy ông Tầu “thuở Trời đất nổi cơn gió bụi”? Hay mình băn khoăn về những cảm nghĩ của anh VTH  qua “Tùy Tưỏng Lục”?  Hay là mình còn có gì muốn nói với “những người” chọn lựa “cách kể” “Tùy Tưỏng Lục”? Có thể là tất cả là như vậy. Nhưng rõ ràng tôi cũng mạo muội như anh VTH, mượn lời ngưòi mà nói lòng mình! Cái khác là tôi mưọn lời không phải để nói xuôi, mà nói ngưọc ngạo, chướng tai, trái khoáy!

 

Băn khoăn lắm nhưng rồi cũng phải lôi máy móc ra ngồi dàn trải tâm tư của mình. Dù biết rõ rằng mình lại đang làm một chuyện “trái khoáy lập dị” nữa rồi!!! Bởi vì Tôi “đọc” “Tùy Tưởng Lục” của ông tầu Ba Kim nào đó một cách rất trái khoáy: Tôi “đọc” Tùy Tưỏng Lục qua bài viết của anh Vũ Thu Hiên, mà Anh Vũ thu Hiên lại đọc Ba Kim qua “cách chọn lựa dịch thuật”  của một vài dịch giả Việt Nam trong nưóc.. mà hình như cũng đưọc (hoặc bị) chọn lựa! Trái khoáy là như vậy! Mà khổ tâm cũng là như thế!

 

Băn khoăn lắm! Nhưng có một điều Tôi chắc chắn đến 101 phần trăm là anh Vũ Thư Hiên không phải đọc bản dịch này để hiều về cái “thân phận” và cái “chế độ” của những ngưòi như Ba Kim, mà anh đọc để san xẻ rộng thêm lòng mình, và mưọn thêm lời ngưòi để nhắn gửi những kinh nghiệm còn đọng lại, sau khi chính anh đã thức dài rã ngưòi trong những đêm giữa ban ngày đầy mồ hôi, máu và nưóc mắt  trên đất nưóc Việt Nam!

 

Biết là như thế! Nhưng đọc đi, rồi đọc lại những tiếng thở dài, những nhắn gửi, cảnh cáo, nhắc nhở…. Mà mắt và lòng mình không rời nổi một cụm từ trong tựa đề:  “thân phận trí thức”!

 

Tôi không có thói quen xấu gọi người khoa bảng  là trí thức.. Vì “trí thức” tức là bậc trí giả, thức giả, nghĩa là hạng ngưòi không những chỉ sáng dạ, hiểu sâu, mà còn tỉnh thức, có cá tính đặc thù nhưng tâm tư họ hòa nhập cùng xã hội và con ngưòi. Nói chung, trí thức, họ là những con người , dù có khoa bảng, bằng cấp hay không có khoa bảng, bằng cấp, có phẩm tính sáng suốt, nhận diện và hành xử vai trò của mình đúng đắn với khả năng, nhân cách con người . Trí thức, Sĩ phu là hạnh của một Con Người!

 

Vì thế ngưòi trí thức không ưu lo thân phận mình, không để ý nặng lòng đến thân phận mình, mà chỉ canh cánh nghiền ngẫm, xác định vai trò của mình với tưong quan xã hội để, minh định, và hành xử  bổn phận của mình với nhân quần xã hội.  Theo ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, ngưòi trí thức như vậy đưọc kính trọng gọi là  bậc “Sĩ Phu”.

 

Buồn một điều là tính từ trí thức đã trở thành một cụm danh từ chỉ dùng để phân loại chỉ về một hạng ngưòi có văn bằng chuyên môn trong thời đại “vô lợi bất tác”!

 

Cái nhân cách trí thức hay sĩ phu  bao gồm bản lãnh hùng tâm, một cảnh giới của tâm hồn con ngưòi, chứ không phải là ngưòi có khoa bảng, bằng cấp chuyên môn (ngưòi có khả năng hay có một hai tấm giấy chứng nhận khả năng gì đó… chẳng hạn như khả năng chế tạo một loại vũ khí, một loại máy móc, khả năng chữa bệnh, hay khả năng tranh tụng pháp lý, hoặc có khả năng viết sách làm thơ v.v)

 

Kẻ có khoa bảng, bằng cấp thưòng toan  tính lợi lộc cho mình trong tưong quan xã hội họ sống, nên thưòng hay âu lo, so đo hơn thiệt về  thân phận của mình. Kẻ có khoa bảng sẽ chỉ xứng đáng là trí thức khi vượt lên trên, hay thoát ra đưọc những toan tính lợi hại cho bản thân mình, để đạt đưọc nhân cách có hùng tâm hành xử vì ngưòi mà thôi.

 

Ngưòi Sĩ Phu không như thế. Sĩ phu không toan tính quyền lợi bản thân, cho nên thưòng không lo toan, hay toan tính gian díu với kẻ cầm quyền, chủ lợi, mà thường trăn trở, cân nhắc đòi sống của nhân dân quần chúng xã hội. Ngưòi Sĩ Phu không bao giờ bị ăn “cháo lú”. Họ là kẻ trí, là thức giả, họ ăn uống trong nhịp đập hơi thở và nỗi an nguy bất hạnh của quần chúng, xã hội.. Cho nên họ có thể đã ăn “cháo chế độ” nhưng không thể “lú lẫn”! Họ luôn luôn nghĩ về, nói về , và hành xử bổn phận hiện tại của họ hơn là ưu lo thân phận!!!!

 

Cũng chính vì như vậy, đã là ngưòi có trí thức, là sĩ phu, thì  không những chẳng ai cản đưọc ngưòi trí thức nói, mà còn chẳng có “đe dọa” nào ngăn đưọc ngưòi trí thức làm.. Tri Hành hợp nhất! Ngưòi trí thức hay sĩ phu, nói và làm cùng nhịp với đòi sống hiện tại của họ!

 

Có ích gì khi kể lại những tội ác trong quá khứ mà không đủ can đảm nói lên những đồi bại đang diễn ra ỏ hiện tại? Những đồi bại nối dài hay biến dạng của quá khứ bất nhân?..

 

Vạch mặt nói lên nhũng đồi bại trong hiện tại, dấn thân thay đổi hiện tại là bổn phận, là thuộc tính ắt có và đủ của trí thức, sĩ phu.. Nhưng ngồi hồi tưỏng  lải nhải những thiệt thòi đã qua của mình , hay kể cả của nguời v.v sau khi đã “lú”  thì đúng là “thân phận” của kẻ “khoa bảng..” Ngưòi khoa bảng ăn lộc “triều chính” luôn luôn có ảo vọng về mình, tự quan trọng  hóa bản thân vai trò của mình với khả năng trong một lãnh vực nào đó.. rồi bị lừa phỉnh, tự nguyện ăn cháo lú… để rồi chỉ nói đến “thân phận”, ngậm ngùi cho thân “thân phận”, sau khi đã cố gắng chôn vùi nhân cách con ngưòi của mình để giữ lại cái mạng sống!

 

Mà giữ lại mạng sống để làm gì? Giữ lại mạng sống  để nói về sự thật một cách bóng gió!!! Sự thật mà được nói bóng gió thì may mắn lắm cũng chỉ là một nửa sự thật! Mà một nửa sự thật còn tệ hại hơn là nói dối! Bởi vì nói dối cho đưọc việc, dễ bị nhận diện. Và khi bị nhận diện chỉ khiến ngưòi nghe bực mình rũ áo rửa tai! Nhưng nói một nửa sự thật hay nói sự thật một cách bóng gió, tự nó đã có cấu trúc bằng gian trá của kẻ thiếu bản lãnh chính tâm. Cấu trúc gian trá được nuôi nấng bằng nửa sự thật sẽ làm mê hoặc, đảo điên lòng ngưòi có thể trải dài hủy hoại trí tuệ tư duy hàng thế hệ! Hiện trạng Việt Nam nói riêng và những biến cố quốc tế nói chung đã mình chứng điều này!

 

Cái tâm bệnh của ngưòi chỉ dám nói nửa sự thật hay nói sự thật một cách bóng gió là ngoài cái cấu trúc gian trá ra, họ còn mang thêm trong não trạng của mình một cái ảo tưỏng “đã tỉnh thức”!!! Và cứ thế nhẩn nha viết hồi ký dạy đời bằng niềm ngụy tín của mình!

 

Nếu ngưòi Việt Nam chúng ta nhìn lại hành trạng, những quyết định của những sĩ phu xưa như Nguyễn Trãi, Ngô Thì Nhậm, Cao Bá Quát v.v và gần đây như ông Trần Độ, Trần Khuê, Dương Thu Hương, Nguyễn Khắc Toàn, Nguyễn Vũ Bình, Phạm Hồng Sơn, Nguyễn Việt Cưòng, Nguyễn Thị Hoa, v.v Chúng ta thấy những ngưòi trí thức, sĩ phu này có một điểm giống nhau là họ biết và chấp nhận hậu quả thảm khốc sẽ đến với họ, vì họ hành xử không phải từ những toan tính cho bản thân họ, hay gia đình họ, mà đi từ những trăn trở vì xã hội và đắng cay, nghiệt ngã của mọi ngưòi. Cái cách sống, hành xử của họ thưòng “được” kẻ thức thời khôn vặt khoa bảng gọi là “điếc không sợ súng, chưa thấy quan tài chưa đổ lệ!!!”

 

Người có trí thức, sĩ phu, họ biết và hiểu đưọc mục đích tối hậu của “súng ống gươm đao” là bắt nguòi ta sợ! Kẻ cầm súng muốn ngưòi khác sợ, cho nên chúng thưòng cố ý “bắn to, bắn rõ, bắn ngay trưóc mặt” cho ngưòi khác thấy, cho ngưòi khác nghe để sợ!!! Ngưòi trí thức không sợ! thưòng làm ngơ giả như không thấy, và giả như không nghe! Mặc dù họ thấy và nghe rất rõ. Rõ hơn mọi ngưòi. Thấy rất sáng và nghe rất rõ cho nên không khiếp sợ, không khiếp sợ cho nên càng nghe rất rõ và thấy rất sáng!!! Cũng như ngưòi hiểu rõ lẽ sống chết, sự  vô  thường của cuộc tử sinh, sẽ chẳng tham sống hay sợ chết. Họ thấy rõ quan tài và biết nhỏ lệ, nhưng không nhỏ lệ sợ hãi cho bản thân, họ mà nhỏ lệ thưong cho kẻ đời tham sống nhục! Họ biết sống đúng và biết chết đúng! Bậc sĩ phu, ngưòi trí thức sợ sống nhục, sống gối đầu vào lạc thú tiền của ,vợ con, và cũng khinh cái chết vô tích sự! Thế thôi!

 

Xã hội loài ngưòi, nhân phẩm, trí tuệ con ngưòi nói chung đưọc thăng hoa là nhờ bởi những “trí thức gàn bưóng, lập dị, coi trời bằng vung” này, như thái tử Tất Đạt Đa, như  Giê Su thành Na da rét, Ga li l ê, si c ê ron, S ô ca t ét, Khổng, Lão, Trang, Mạnh v.v Những con ngưòi không “khôn ngoan thức thời”, không chịu sống giữ mồm miệng, giữ tính mạng, giống như đại đa số ở thời của họ! Họ chỉ  khư khư nói thật, làm thật!

 

Cái thảm họa của chúng ta, hôm qua và hôm nay, ở trong cũng như ở ngoài hải ngoại, Viêt Nam hay cả thế giới! là có quá ít ngưòi Sĩ Phu, trí thức, an nhiên và thẳng thắn nói lên những hiện trạng sai trái, những đồi bại bất nhân của xã hội mình đang sống, và can đảm dấn thân thay đổi hiện tại. Nhưng lại lắm kẻ  khoa bảng khôn ngoan vặt, đầy phương cách gìn giữ mạng sống để có cơ hội sống “an toàn sung túc”- và  sau “được” ngồi lom khom nói về những bất nhân quá khứ như một kỳ công ân đức thiên thu! Nhưng vẫn lại không dám nói thẳng cái bản lai chân diện mục của quá khứ ấy, dù chỉ là quá khứ!!! Lại càng không đủ cái tâm sáng để quát thật to cái “bản chất bất nhân” của những cái “quá khứ ấy” nó còn sờ sờ ngay trong hiện tại, đang diễn ra trước mắt!  Mà lại chỉ dám nói bóng gió. Lòng cũng vẫn còn canh cánh cho bản thân! Ngoài sợ đụng chạm bị “cô lập”, trong sợ đọa đầy và mong mỏi thánh đế hồi tâm!  Nghĩa là cũng đang ngậm một thứ cháo lú khác màu xong chảo của thời đại!!!

 

Mà nói cho cùng, nếu xã hội đã khốn nạn, chế độ đã bất nhân, thì tất cả những ai sống trong đó đều chung số phận nghiệt ngã! Đâu phải chỉ riêng một giới ngưòi.! Cứ nhìn nhũng gì vừa xảy ra, đang xảy ra cho nông dân Nguyệt Biều, An Truyền, Hòa hảo, đồng bào miền cao Tây Nguyên, cựu chíến binh Nguyễn khắc Toàn, Phạm Quế Dương, ngưòi cầm bút Nguyễn Vũ Bình, anh lang tây Phạm Hồng Sơn, thầy cãi Lê Chí Quang, tín đồ cụ Bà Thu, Hồ Tấn Anh, tu sĩ Nguyễn Văn Lý, Thích Tuệ Sĩ, Phan Văn Lợi, ông nhà giáo Trần Khuê v.v và còn nhiều nữa, đủ hạng ngưòi thành phần trong xã hội, kể sao cho hết! Thân phận giống nhau, chỉ có hành xử  bổn phận là khác biệt!

 

Cũng phải sòng phẳng với ông Ba Kim nào đó một đôi điều dù ông này không đưọc sòng phẳng cho lắm,  mà nhận xét rằng đất nước Trung Quốc của ông Ba Kim, hiện nay đang trở nên một cường quốc về tất cả mọi mặt trên sân chơi quốc tế. Từ kinh tế, quân sự đến không gian, vì họ có can đảm nhìn lại thẳng những sai lầm hay thảm kịch cận đại như “Bước nhảy vọt” của Mao rồi đến “Cách mạng văn hóa” mà Ba Kim mô tả trong “Tùy Tưởng Lục”. Việc xuất bản một tác phẩm như “Tùy tưởng Lục” tại Trung Quốc cho thấy cố gắng đối diện một cách sòng phẳng với quá khứ của người  cộng sản Trung quốc thay vì chỉ trích suông sự sụp đổ của thành trì Xã hội chủ nghĩa Liên Xô..Tuy là người cộng sản nhưng với lòng tự hào dân tộc, họ đã sớm nhận thức được những sai sót của giáo điều, lý thuyết cộng sản từ Mác-cơ-va để điều chỉnh, thích nghi theo cách riêng của họ mà mới đây là lý thuyết “Tam biểu: Công-Nông-Trí Thức” cùng việc đệ trình quốc hội phê chuẩn quyền tư hữu (Chưa kể việc cho phép đầu phiếu bầu cử ở cấp địa phương và các dự án nghiên cứu chính trị về dân chủ hóa và đa đảng tại Trung quốc trong tương lai). Cả hai đều là những điều cấm kỵ trước đây trong giáo điều Mác-Lê. Đây là một cách “xin lỗi gián tiếp” về những điên loạn, điêu tàn trước đây mà Đảng Cộng Sản đã “đem lại” cho nhân dân Trung quốc.

 

Tính độc lập tư duy và sòng phẳng này là một trong những yếu tố khiến việc đổi mới, hiện đại hóa đất nước của Ba Kim lại tiến xa hơn, đem lại được nhiều thành quả hơn tại Trung quốc so với Việt Nam ta, dù cả hai đều là hai nước Cộng Sản nằm sát nhau, cùng cố gắng áp dụng kinh tế thị trường dưới sự lãnh đạo của cơ chế “một đảng”.

 

Nhìn lại  xã hội Việt Nam trong nước, thì vẫn chẳng thấy ai dám đề cập thẳng thắn công khai đến các sai lầm của Đảng như “Cải cách ruộng đất”, “Nhân văn giai phẩm” hay gần hơn là  chiến dịch “Cải tạo công thương nghiệp, đánh tư sản” ở miền Nam, nhất là những tội ác đang xảy ra hôm nay  lại càng không ai dám nhắc đến!!!

 

Tôi chưa đọc, và sẽ chẳng  cần đọc Tùy Tưỏng Lục của Ba Kim làm gì nữa!!! Không phải chỉ vì đã có quá nhiều “tùy tưỏng lục” ở đất nước Việt Nam chúng ta, mà vì thời gian hiện tại của tôi, của ngưòi Việt Nam nói riêng, và của nhân loại nói chung, cũng không đủ để đọc hết những bản án sống về tội ác hiện tại của những chế độ phi tự do dân chủ như Trung Quốc hay Việt Nam, hay của những chế độ dân chủ như Mỹ, Anh Pháp, Ia Rắc, Do Thái v.v đang diễn ra trưóc mắt, mà tôi dám chắc cái ông Ba Kim Bốn Chỉ nào đó, và những nhà “dịch, tả” cuốn sách của ông , hay những tay khoa bảng sừng sỏ ngoại quốc hoặc Việt Kiều trên thế giới ở Mỹ, Anh, Úc, Pháp v.v, chẳng đủ gan mật hay “trí thức” để nói đến! (Từ những vi phạm nhân quyền, tra tấn, giết chóc tùy tiện trong cuộc chiến thuộc địa hay bình định lãnh thổ (tùy theo cách nhìn) của Pháp tạI Al-giê-ri cuối thập niên 50 đầu 60.. đến việc bắt giam tình nghi vô thời hạn, không cần xét xử chiếu theo luật An ninh quốc gia hiện nay của nền-dân-chủ-nhân-quyền-Mỹ, cho đến việc chiếm đóng và vi phạm nhân quyền tàn tệ tại Pa-lét-tin bởi Do Thái, nước duy nhất chắc chắn 101 phần trăm có vũ khí toàn diệt nguyên tử tại Trung Đông, chứ không chỉ là tình nghi như I-rắc hay I-răng!!!)

 

Cao Bá Quát, Trần Độ, Xôi dèn (Soyzenitsin), Mai Cồ Mo (Michael Moore)[1] vẫn là những ngưòi trí thức hiếm hoi của nhân loại!!!

 

Muốn ai làm điều gì, mình nên thực hiện trước. Ngày hôm nay, chúng ta cần đối diện với sự thật, sòng phẳng với quá khứ. Nhìn lại những lỗi lầm của chính mình, của cái chế độ mình từng sống và đang sống dưới nó thì mới mong hội đủ thành ý chính tâm để có nội lực và “tư cách chính đáng” mà tiến hành dân chủ hóa đất nước và đưa nó lên ngang bằng cùng các nước khác trong khu vực.

 

Tôi viết những tâm sự này trong nỗi băn khoăn của một kẻ cuối năm xa nhà ngàn dặm:

 

Nhất niên tương tận dạ.

Thiên lý vị quy nhân.

 

(Một năm đêm gần hết.

Ngàn dặm ngưòi chưa về)

 

Như thế không tránh khỏi tính cách lỉnh kỉnh của cách khoá sổ gom bút cuối năm Quí Mùi , nhưng đủ để bày tỏ, nhắn gửi lòng mình với nhân dân đồng bào, nhất là với những độc giả trẻ của tập sách bản dịch Tùy Tưỏng Lục này. Mong họ sẽ không cố giữ cái mạng sống chờ để “tùy tưởng lục” mà “tiên hành kỳ ngôn”[2]! Bởi vì riêng đất nưóc Việt Nam của chúng ta hôm nay cũng bất hạnh cay đắng. Trong nưóc cũng như hải ngoại, sĩ phu như sao buổi sớm, trí thức như lá mùa thu, chỉ rặt một bầy khoa bảng, bằng cấp, thương gia khôn vặt! Thế thôi!!!

 

Ngày 15 tháng Chạp Quí Mùi.

Nguyên Khả PhamThanhChưong

[1] Tác giả những bài viết , những cuốn sách phanh phui những đồi bại gian trá của chính phủ  phưong Tây, đặc biệt Mỹ . http://www.michaelmoore.com/

2 Luận Ngữ  Vi Chính , t 13 “Tiên hành kỳ ngôn, nhi hậu tùng chi” (Mình muốn dạy ngưòi ta điều gì, trưóc tiên hãy làm điều đó đi. Rồi sau theo đó mà dạy)